- Strona główna
- »
- Czytelnia
- »
- Chwila refleksji
- »
- POWSTANIE LISTOPADOWE
POWSTANIE LISTOPADOWE
Utworzone w 1815 roku Królestwo Polskie było połączone unią personalną z panującą w Rosji dynastią Romanowów. Car był równocześnie koronowany w Warszawie na króla polskiego, a nadana przez niego konstytucja, oddzielne wojsko, administracja, szkolnictwo gwarantowały do czasu pewną niezależność. Pod koniec trzeciej dekady XIX stulecia w Królestwie coraz powszechniejsze stały się naruszenia konstytucji i prawa przez cara Mikołaja I i jego urzędników. Skutkiem tego był znaczny wzrost niezadowolenia Polaków. Zorganizowana już wcześniej opozycja sejmowa i tajne związki (Towarzystwo Patriotyczne) działały coraz intensywniej. W tej atmosferze w 1828 roku podporucznik Piotr Wysocki - podchorąży warszawskiej Szkoły Podchorążych Piechoty zorganizował wśród kadetów tajne sprzysiężenie. Miało ono na celu zbrojną walkę o odzyskanie niepodległości. W listopadzie 1829 r podchorążowie z tej szkoły zawiązali spisek przeciwko głównodowodzącemu wojsk Królestwa Polskiego, Wielkiemu Księciu Konstantemu, który był bratem cara rosyjskiego. Był on powszechnie znienawidzony. Bunt wybuchł nocą dnia 29 listopada 1830 r., gdy grupa 24 spiskowców, pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego, opanowała Belweder – pałac wielkiego księcia. Jednakże Konstanty zdołał się ukryć. Powstańcy zdobyli Arsenał i następnego dnia, wraz z uzbrojoną ludnością cywilną, opanowali stolicę. W ten sposób spisek wojskowy przekształcił się w powstanie. Wielki książę Konstanty z częścią wiernych mu generałów i wojsk wycofał się z Warszawy, nie podejmując działań przeciwko powstańcom. Po nieudanych próbach rozbrojenia powstańców przez Radę Administracyjną (kierowaną przez księcia Lubeckiego) będącą cywilną władzą Królestwa, nastąpiła eskalacja ruchu powstańczego. 3 grudnia 1830 wyłoniony został Rząd Tymczasowy, którego prezesem został książę Adam Jerzy Czartoryski, który na wodza naczelnego powołał gen. Józefa Chłopickiego. Oba te akty oznaczały zerwanie więzów Królestwa z Rosją i wywołały oburzenie generała Chłopickiego. 5 grudnia ogłosił się on dyktatorem powstania usiłując doprowadzić do rokowań z carem. Jednakże sytuacja uległa radykalizacji: 18 grudnia sejm ogłosił powstanie narodowe, a 7 stycznia Petersburg zażądał bezwarunkowej kapitulacji i gen. Chłopicki podał się do dymisji.Władzę przejęło wtedy radykalne Towarzystwo Patriotyczne kierowane przez Joachima Lelewela, a sejm 25 stycznia 1831 r. podjął uchwałę o detronizacji Mikołaja I, co było równoznaczne z zerwaniem unii personalnej i aktem niepodległości Królestwa. W odpowiedzi na te działania granice Królestwa Polskiego przekroczyła armia rosyjska pod wodzą feldmarszałka Iwana Dybicza. Po początkowych odosobnionych sukcesach oddziałów powstańczych pod Stoczkiem, Wawrem, Grochowem i Iganiami przewagę uzyskały dwukrotnie liczniejsze wojska rosyjskie, dowodzone po śmierci Dybicza przez feldm. Iwana Paskiewicza. Wygrały one bitwę pod Ostrołęką, a 6 września, po okrążeniu Warszawy zaatakowały miasto. Po utracie dzielnicy Woli, gdzie w czasie rosyjskiego szturmu zginął gen. Sowiński, dowództwo powstania, nie widząc możliwości dalszej obrony stolicy, poddało ją, po czym nastąpił rozpad sejmu, Rządu Tymczasowego i wojska, którego znaczna część przekroczyła granice Prus i Galicji. Tym samym powstanie upadło. W wyniku upadku powstania sytuacja w Królestwie uległa znacznemu pogorszeniu pod wieloma względami. Znacznie została ograniczona autonomia Królestwa, zlikwidowano konstytucję, armię, polskie władze i sądy. Likwidacji uległo też polskie szkolnictwo średnie i wyższe. Na kraj nałożono wysoką kontrybucję. W warszawskiej cytadeli umieszczono silny garnizon rosyjski. Między Polską a Rosją wprowadzono barierę celną. Wszystkie te działania rosyjskiego zaborcy nie zabiły jednak w Polakach dążenia do wolności. Obecnie rocznica wybuchu Nocy Listopadowej jest świętem podchorążych.- Nr 11 (144) 2005 r.