Starszy brat Św. Piotra- Apostoł, Andrzej jak głosi tradycja, przynosił światło wiary Grekom. Antyczna kultura stała się bazą, na której w ciągu wieków ukształtował się obrządek grecki (zwany bizantyjskim). W dwóch obrządkach rozprzestrzeniło się chrześcijaństwo w Europie w ciągu pierwszego tysiąclecia (poza Europą ukształtowały się inne obrządki np. koptyjski w Egipcie, etiopski w Etiopii, syryjski i chaldejski na Bliskim Wschodzie, ormiańskim wśród Ormian itp.) Mimo różnorodności obrządków Kościół rzymski i Kościoły wschodnie w pierwszym tysiącleciu powstawały w jedności. Związkowi miłości między Kościołami przewodził następca Piotra- biskup Rzymu (papież). Pierwszym państwem słowiańskim, które przyjęło chrześcijaństwo było Wielkie Księstwo Morawskie. Pochodzący z rodziny grecko- słowiańskiej z Tesalonik, należący do duchowieństwa greckiego, święci Cyryl i Metody podjęli w roku 863 misję na Morawach i stali się Apostołami Słowian. Utworzyli oni dla języka Słowian alfabet i przetłumaczyli na język Słowian greckie księgi liturgiczne oraz część Pisma Świętego. (Już po śmierci Cyryla i Metodego, Słowianie przyjęli inną wersję alfabetu, zwaną cyrylicą, na cześć Św. Cyryla). Biskup Rzymu- Hadrian II- w roku 868 zatwierdził używanie języka słowiańskiego w liturgii i wyświęcił Metodego na pierwszego biskupa Słowian. Odtąd Europa zaczęła chwalić Boga w liturgii w trzech językach: greckim, łacińskim i słowiańskim. Początek drugiego tysiąclecia zaznaczył się rozłamem w rodzinie chrześcijańskiej Europy. W roku 1054 doszło do zerwania wspólnoty i jedności między Kościołem wschodnim (bizantyjskim) a Kościołem zachodnim (łacińskim). Ukształtowały się dwa niezależne (od siebie) ośrodki władzy kościelnej w Rzymie i Konstantynopolu od tej pory na określenie chrześcijan związanych z Konstantynopolem przyjęła się nazwa „prawosławni” w obecnym popularnym znaczeniu tego słowa (nieuznających nad sobą zwierzchnictwa Biskupa Rzymu) a związanych z Rzymem „rzymskokatoliccy”. Do tego czasu nazwy „prawosławny” (tzn. prawowierny) i „katolicki” (tzn. powszechny) używane były zamiennie i dopełniająco. Prawosławni, więc po tysiącu latach odrzucili dotychczasową hierarchię- organizację Kościoła na Piotrze. Po kilku wiekach podjęto starania o przywrócenie jedności między Rzymem a Konstantynopolem. Jedność po łacinie znaczy „unio”. Stąd wspólnotę obrządku greckiego (bizantyjskiego), która nawiązała łączność z Kościołem rzymskim nazwano Kościołem Unickim (Cerkwią Unicką). Na terenie Rzeczpospolitej Obojga Narodów (obejmującej Koronę oraz zamieszkałe przez prawosławną ludność ruską Wielkie Księstwo Litewskie) doszło do unii kościelnej między biskupami ruskimi a Kościołem rzymskim. Unię podpisano w Brześciu Litewskim (dziś na Białorusi) w roku 1596. W 1996 r. obchodziliśmy 400- lecie unii brzeskiej. Spadkobiercami Unii Brzeskiej w Polsce aktualnie są: Ukraiński Kościół Greckokatolicki oraz unicka parafia w Kostomłotach. Diecezja przemysko- warszawska Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego obejmuje ponad 100 parafii zarówno na terenie tradycyjnego zamieszkiwania grekokatolików (tzn. teren dawnego zaboru austriackiego), jak też na ziemiach zachodnich i północnych Polski, odkąd grekokatolicy zostali wysiedleni przez komunistów w ramach represyjnej akcji „Wisła” w roku 1947. Skasowana przez carat w zaborze rosyjskim unia została odnowiona (stąd nazwa neounia) na terenie Chełmszczyzny i Podlasia w latach międzywojennych w Drugiej Rzeczpospolitej. Z 10 parafii istniejących przed wojną w dzisiejszych granicach Polski po latach reżimu komunistycznego ostała się jedyna parafia neounicka w Kostomłotach nad Bugiem na Podlasiu (14km od Terespola). Stanowi ona dziś Sanktuarium Unitów Podlaskich. Wieś Kostomłoty jest wspomniana w dokumentach historycznych w roku 1412, kiedy to wielki Książe litewski Witold (brat Władysława Jagieły) uposażył nią klasztor Augustianów w Brześciu. Parafia w Kostomłotach założona została w roku
Jak mi powiedział żyje w wielkiej przyjaźni z okolicznymi parafiami rzymsko-katolickimi, wzajemnie się odwiedzają często wspólnie odprawiają nabożeństwa z księżmi rzymsko- katolickimi. W dzień 8 grudnia 1997 roku w katedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie E.J. Prymas Polski kard. Józef Glemb udekorował O. Romana Piętkę orderem „Ecclesiae Populague servitium praestanti.”- wyróżniającym się w służbie Kościoła i narodu.
OLCHA
(na podstawie rozmowy z O. Romanem Piętką i książki „Kostomłoty” Tadeusza Pulcyń).